Dary Fundacji Zbiorów im. Ciechanowieckich do kolekcji Zamku Królewskiego w Warszawie z okazji 100. rocznicy urodzin prof. Andrzeja Ciechanowieckiego

26 listopada 2024 w Sali Wielkiej odbyła się uroczystość przekazania darów Fundacji Zbiorów im. Ciechanowieckich do kolekcji Zamku Królewskiego w Warszawie z okazji 100. rocznicy urodzin prof. Andrzeja Ciechanowieckiego (1924–2015). Darowizna objęła blisko 300 dzieł sztuki – kolekcje tkanin, grafiki, ceramiki i szkła.

Andrzej Ciechanowiecki (1924–2015) był kolekcjonerem, antykwariuszem i mecenasem, zasłużonym dla Zamku Królewskiego w Warszawie i innych muzeów. Ukończył studia na Akademii Handlowej w Krakowie i historię sztuki na Uniwersytecie Jagiellońskim. W latach 60. wyjechał na Zachód, a w 1961 r. na stałe osiadł w Londynie. Prowadził handlowe galerie sztuki, m.in. Heim Gallery, gdzie organizował wystawy nowożytnej sztuki włoskiej i francuskiej. W 1986 r. powołał Fundację Zbiorów im. Ciechanowieckich, działającą przy Zamku królewskim w Warszawie. Przekazał jej swoje zbiory poloników (malarstwo, rzeźba, obiekty rzemiosła artystycznego), które gromadził w Londynie. Przez kolejne 30 lat kolekcjoner sukcesywnie wzbogacał zbiory Fundacji. Większość znalazła się na stałej ekspozycji Zamku.

Przekazane dary

Tkaniny

W kolekcji przekazanych tkanin znajdują się obiekty różnego typu, wykonane różnymi technikami, zarówno europejskie, jak i orientalne. Ważną grupę stanowią polonica, czyli wyroby pochodzące z wytwórni działających na terenie dawnej Rzeczypospolitej lub wykonane na zachodzie Europy i związane z Polską poprzez osobę zamawiającego oraz charakter dekoracji. Najliczniejszy zespół poloników tworzą pasy kontuszowe. Kolejną grupę tworzą tkaniny ozdobione motywem herbu.

Kolejnymi przekazanymi tapiseriami są: okazała brukselska tkanina ze sceną przedstawiającą Obfitość przyjmująca dary od kontynentów (Lodewijk van Schoor, Peter Spierincks , 1670-1710) oraz Portret Marii Leszczyńskiej (Francja, ok. poł XVIII w.).

Wśród tkanin orientalnych przede wszystkim należy wymienić kobierce: perski i turecki (XVII, XVIII w.) oraz zespół adamaszkowych makat jedwabnych ozdobionych motywem niszy, zapewne tureckich, datowanych na wiek XVIII.

Ceramika i szkło

W grupie obiektów z zakresu ceramiki i szkła Fundacja Zbiorów im. Ciechanowieckich zgromadziła 130 zabytków ceramicznych i 75 wyrobów szklanych. Są to przede wszystkim polonica. Na pierwszym miejscu wyróżnić należy zespół kilkunastu wazonów dekoracyjnych i naczyń wykonanych w Królewskiej Manufaktury Fajansu w Belwederze i wytwórni K. Wolffa na Bielinie. W zbiorach znalazły się także przykłady wyrobów pierwszej polskiej manufaktury porcelany w Korcu, m.in. rzadki talerz z serwisu Konstancji z Radziwiłłów Czudowskiej z ok. 1820 r. Na uwagę zasługuje również komplet sześciu talerzy z fajansu delikatnego ze scenami z życia ks. Józefa Poniatowskiego, wykonany we francuskiej manufakturze Choisy-Le-Roi w latach 1824-1836 oraz dwa talerze i półmisek z porcelany chińskiej, pochodzące z kolekcji króla Augusta II oraz porcelanowa figura Augusta III przedstawionego jako cesarz rzymski, wykonana w manufakturze Miśnieńskiej według XVIII-wiecznego modelu z okazji 200. rocznicy jej założenia, ok. 1910 r.

W kolekcji szkła znajdują niemal wyłącznie naczynia powstałe w dwóch najlepszych polskich hutach: szkła kryształowego w starostwie lubaczowskim, założonej przez Elżbietę Sieniawską z Lubomirskich, oraz hut w Nalibokach i Urzeczu, których fundatorką była Anna z Sanguszków Radziwiłłowa.

Grafika

W zbiorze podarowanej przez Fundację grafiki większość stanowią portrety. To 26 pozycji, wśród których znalazły się wizerunki królów, królowych, oraz postaci związanych z historią Polski. Odnajdziemy tu trzy portrety kobiet: królowej Bony, Ludwiki Marii Gonzagi i Aleksandry Franciszki Rzewuskiej.

W zbiorze dominują portrety królów: Henryka III Walezego, Stefana Batorego, Zygmunta III Wazy, Władysława IV, Jana II Kazimierza, Michała Korybuta Wiśniowieckiego, Jana III Sobieskiego, Augusta III. Galerię uzupełniają wizerunki: Michała Radziejowskiego, Bonaventury de Rossie – nadwornego malarza Augusta III w Dreźnie. Występują także postaci z XIX w. Fryderyk August I, Aleksander I, Mikołaj I, Aleksander II, Iwan Fiodorowicz Paskiewicz, oraz bracia Jan i Jędrzej Śniadeccy.

Rysunki

Wśród obiektów na papierze należy wyróżnić obszerną grupę rysunków, które zostały przekazane w darze przez Fundację Zbiorów im. Ciechanowieckich 24 maja 2022 r. To imponujący zbiór 282 obiektów, które Andrzej Ciechanowiecki pozyskał ze względu na ich urodę, bądź inne osobiste motywy, często o charakterze sentymentalnym. Jednym z głównych celów kolekcjonera było zgromadzenie dzieł artystów polskich, w Polsce działających lub tematycznie z Polską związanych. Kolekcja prezentuje szerokie spektrum technik artystycznych – zarówno tych powszechnie kojarzonych ze sztuką rysunkową (ołówek, kredka, węgiel, sangwina, pióro i tusz), jak i form funkcjonujących na pograniczu rysunku i malarstwa (akwarela, gwasz, tempera i pastel), dla których wspólnym mianownikiem jest podłoże, czyli papier. Wśród składających się na ten zbiór dzieł, znajdują się prace autorstwa artystów takich jak: Stefano della Bella, Vincenzo Brenna, Tadeusz Kuntze-Konicz, Daniel Chodowiecki, Sylwester Dawid Mirys, Aleksander Orłowski, Piotr Michałowski czy Jan Matejko. Kolekcja rysunków jest również bardzo zróżnicowana pod względem ikonograficznym. Znajdują się w niej prace o tematyce historycznej, mitologicznej i biblijnej, pejzaże, widoki miast, sceny rodzajowe, portrety i studia postaci. Na szczególną uwagę zasługują malownicze widoki autorstwa Zygmunta Vogla oraz pełne wdzięku sceny rodzajowe wyczarowane ręką Jana Piotra Norblina.