Odnaleziono fragment tablicy inskrypcyjnej z fasady wschodniej Zamku Królewskiego w Warszawie

31 marca 2025 roku w Sali Rycerskiej Zamku Królewskiego w Warszawie odbyła się uroczystość, podczas której z inicjatywy spółki Pałac Saski Zamkowi Królewskiemu przekazany został fragment płyty z inskrypcją, pochodzącej z fasady wschodniej Zamku. Fragment historycznej kamiennej tablicy odnaleziono w trakcie badań archeologicznych prowadzonych na terenie dawnego Pałacu Brühla.

Podczas badań archeologicznych, realizowanych w drugim półroczu 2023 r. na terenie dawnego Pałacu Brühla, odnaleziono wiele fragmentów kamieniarki. Były to zarówno dekoracje elewacji identyfikowalne z Pałacem Brühla, jak i obiekty niepochodzące  z tego budynku. Jednym z takich elementów był fragment tablicy, wykonanej z piaskowca, o wymiarach 108 x 85 x 14 cm,
z zachowaną inskrypcją: „RI.ET [C]XLVI”.

Wstępna analiza źródłowa wykazała, że ten fragment nie pochodzi ani z Pałacu Brühla, ani z Pałacu Saskiego, a także nie był związany z innymi budynkami w obrębie zachodniej pierzei pl. Piłsudskiego. Dopiero dzięki badaniom prof. Jakuba Sito udało się zidentyfikować ten element jako fragment inskrypcji z elewacji Zamku Królewskiego od strony Wisły. Fragment stanowił część zwieńczenia ryzalitu głównego, którą zdobiła inskrypcja fundacyjna dotycząca rozbudowy Zamku za panowania króla Augusta III z dynastii Wettynów.

Treść inskrypcji to: AUGUSTUS.III.P.P.INSTAURARI.ETORNARI.CURAVIT.MDCCXLVI, (August  III Ojciec Ojczyzny wznieść i ozdobić rozkazał 1746).

Odnaleziony fragment płyty z inskrypcją jest świadkiem wojennej, jak i powojennej historii miasta. Leżącą w gruzach Warszawę powoli przywracano do życia. Trwały intensywne prace porządkowe również na terenie Zamku Królewskiego. Z premedytacją zniszczony, wśród sterty gruzu skrywał swoje architektoniczne skarby. Wielkim wysiłkiem wielu ludzi próbowano ocalić te najcenniejsze. Fragment płyty inskrypcyjnej z fasady, który powraca po latach do Zamku, nie miał tyle szczęścia. Po wojnie wraz z innymi częściami tego zwieńczenia trafił do lapidarium przy Muzeum Historycznym m. st. Warszawy, ale po kilku latach został wywieziony i możemy jedynie przypuszczać, że dalsze fragmenty skrywają podziemia pałacu Brühla.

Odnaleziony fragment inskrypcji zaprezentujemy już w kwietniu na wystawie Saskie wizje. Architektura władzy w Zamku Królewskim w Warszawie. Wystawa przybliży publiczności architektoniczne dzieje Zamku w czasach panowania królów z dynastii saskiej: Augusta II 
i Augusta III, kiedy nad Wisłę przybywali znakomici sascy artyści i architekci.

Na wystawie pokażemy oryginalne rysunki architektoniczne ze zbiorów Państwowego Archiwum Saskiego w Dreźnie. Opowiemy o roli architektury w kreowaniu wizerunku władców, a także o absolutystycznych dążeniach Augusta II, które nie miały szans powodzenia w Rzeczypospolitej. Przybliżymy także rolę dawnych rysunków architektonicznych w procesie powojennej odbudowy Zamku Królewskiego.