Premiera publikacji „Wspólne dziedzictwo polsko-saskie. Polonica w zbiorach rysunków architektonicznych z XVIII w. w Dreźnie”

Dnia 2 lipca 2025 roku w Zamku Królewskim w Warszawie odbyła się premiera wyjątkowej, trzytomowej publikacji „Wspólne dziedzictwo polsko-saskie. Polonica w zbiorach rysunków architektonicznych z XVIII w. w Dreźnie”, pod redakcją dr. hab. Jakuba Sity i dr. hab. Pawła Migasiewicza.

Wydawnictwo jest efektem wieloletnich badań nad nieznanym dotąd szerzej zbiorem rysunków architektonicznych z czasów panowania dynastii Wettynów, przechowywanych w drezdeńskich archiwach.

Publikacja, przygotowana m.in. dzięki współpracy Instytutu Sztuki PAN, Zamku Królewskiego  w Warszawie, Instytutu Polonika oraz spółki Pałac Saski, ukazuje bogactwo i różnorodność architektonicznego dziedzictwa epoki unii polsko-saskiej. Trzytomowe dzieło zawiera ponad 1100 pozycji katalogowych – rysunków architektonicznych z XVIII w., zebranych w formie catalogue raisonné, opatrzonych metadanymi, komentarzami i analizami. Dwa tomy katalogowe liczą łącznie blisko 1500 stron, a tom trzeci zawiera eseje, które rzucają światło na kontekst artystyczny, polityczny i społeczny epoki. Ich autorami są: Monika Wyszomirska, Anna-Viktoria Bognár, Piotr Ługowski, Hanna Osiecka-Samsonowicz.

Wśród zaprezentowanych materiałów znajdują się plany i widoki m.in. Starego i Nowego Zamku w Grodnie, pałaców w Dąbrowie, Kutnie, Kleczewie, krakowskiego Wawelu, a przede wszystkim licznych warszawskich założeń i budynków – w tym Zamku Królewskiego i Założenia Saskiego. Rysunki te powstały w ramach działalności Królewskiego Urzędu Budowlanego (Bauamt), założonego przez Augusta II, a ich dokumentacja była systematycznie przekazywana do Drezna.

Jak podkreślają redaktorzy naukowi we wstępie do książki: „Wartość drezdeńskich źródeł ikonograficznych dla polskiej kultury i dziedzictwa narodowego jest ogromna, wręcz trudna do przeszacowania. Należy podkreślić, że większość udokumentowanych przez nie budowli to dobra bezpowrotnie utracone. Rysunki w zbiorach drezdeńskich, często jako jedyne, te obiekty dokumentują.”.

Ciekawostką jest, że wiele z prezentowanych projektów nigdy nie zostało zrealizowanych – publikacja pozwala więc po raz pierwszy zobaczyć plany architektoniczne, które istniały jedynie na papierze. Dzięki wysokiej jakości reprodukcjom i szczegółowym analizom, czytelnik może prześledzić proces projektowy XVIII-wiecznych architektów, a także poznać ich warsztat i estetykę.

Dane wydawnicze:

Tytuł: Wspólne dziedzictwo polsko-saskie. Polonica w zbiorach rysunków architektonicznych z XVIII w. w Dreźnie

Redakcja naukowa: dr hab. Jakub Sito, prof. IS PAN; dr hab. Paweł Migasiewicz, prof. IS PAN

Wydawcy: Instytut Sztuki Polskiej Akademii Nauk, Zamek Królewski w Warszawie – Muzeum, Narodowy Instytut Polskiego Dziedzictwa Kulturowego za Granicą Polonika, Pałac Saski sp. z o.o.

Rok wydania: 2025

Liczba tomów: 3

Liczba rysunków: ponad 1100

Liczba stron: 1536

ISBN: 978-83-66519-94-7 (całość) – IS PAN; 978-83-7022-339-7 – Zamek Królewski w Warszawie;
978-83-68405-07-1 – Instytut Polonika; 978-83-969892-3-9 – Pałac Saski

***

Instytut Sztuki Polskiej Akademii Nauk to placówka badawcza działająca w dziedzinie nauk humanistycznych, w dyscyplinie nauki o sztuce. Główne zadania koncentruje na badaniu i dokumentowaniu polskiej sztuki i kultury artystycznej z uwzględnieniem kontekstu europejskiego i światowego. Obejmują one zagadnienia historii sztuki, muzykologii, teatrologii i filmoznawstwa. Specjalnością i wyróżnikiem dorobku naukowego IS PAN są wieloletnie zadania zespołowe, w efekcie których powstają monumentalne źródłowe serie wydawnicze. Instytut Sztuki PAN ma także w swoich zasobach cenne kolekcje materiałów archiwalnych służących badaniom nad sztuką.

Zamek Królewski w Warszawie to dawna rezydencja królów Polski, miejsce obrad Sejmu i Senatu, a w okresie II Rzeczypospolitej siedziba prezydenta. Symbolizuje dzieje monarchii elekcyjnej, szlacheckiego parlamentaryzmu, prezydentów odrodzonej państwowości oraz determinację polskiego społeczeństwa w odbudowie kraju po zniszczeniach II wojny światowej. Zburzony w 1944 roku, został odbudowany od podstaw w latach 1971–1984. Odtworzone wnętrza, zrekonstruowane na podstawie tysięcy zachowanych fragmentów oraz setek oryginalnych dzieł sztuki, które niegdyś zdobiły Zamek, nawiązują do czasów ostatniego króla Polski, Stanisława Augusta. Obecnie Zamek pełni funkcję muzeum i centrum życia kulturalnego, łącząc działalność wystawienniczą, edukacyjną i naukową. Pełni również funkcję reprezentacyjną jako miejsce najważniejszych uroczystości państwowych.

Narodowy Instytut Polskiego Dziedzictwa Kulturowego za Granicą POLONIKA to wyspecjalizowana państwowa instytucja kultury, której organizatorem jest Minister Kultury i Dziedzictwa Narodowego. Instytut prowadzi projekty o charakterze konserwatorskim, naukowo-badawczym, edukacyjnym i popularyzatorskim. Zespół tworzą specjaliści z różnych dziedzin nauki (historia, historia sztuki, architektura, archiwistyka, konserwacja i restauracja dzieł sztuki). Łączy nas przekonanie o wybitnym znaczeniu dla rozwoju i tożsamości Rzeczypospolitej pozostającego poza krajem dziedzictwa kulturowego, a także jego istotnego wkładu w spuściznę kulturową Europy i świata. Pragniemy, aby ta świadomość łączyła Polaków w kraju i za granicą. Poprzez badania, ochronę i popularyzację polskiego dziedzictwa kulturowego za granicą chcemy zachować materialne świadectwa naszych dziejów i przywracać pamięć o ważnych dla współczesnych Polaków ludziach oraz istotnych faktach historycznych.

Pałac Saski sp. z o.o. – przedmiotem działalności Spółki jest przygotowanie i realizacja inwestycji w zakresie odbudowy Pałacu Saskiego, Pałacu Brühla oraz kamienic przy ulicy Królewskiej 6, 8 i 10/12 w Warszawie w zewnętrznym kształcie architektonicznym z dn. 31 sierpnia 1939 r. Do zadań spółki  należy również m.in. działalność edukacyjna i popularyzatorska, a także realizacja badań archiwalnych. Działalność Spółki i realizację inwestycji dofinansowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego – Odbudowa Pałacu Saskiego, Pałacu Brühla oraz kamienic przy ul. Królewskiej – prace przygotowawcze.