„Sztuka widzenia. Nowosielski i inni”
Zamek Królewski w Warszawie we współpracy z Mazowieckim Centrum Sztuki Współczesnej „Elektrownia” w Radomiu przygotował wystawę poświęconą Jerzemu Nowosielskiemu, jednemu z najciekawszych współczesnych malarzy polskich. Wystawa „Sztuka widzenia. Nowosielski i inni”, zorganizowana w 100. rocznicę urodzin artysty, jest próbą osadzenia jego twórczości w szerszym kontekście sztuki polskiej drugiej połowy XX wieku i zaproszeniem odbiorców do wspólnego aktu widzenia, a tym samym tworzenia.
W twórczości Jerzego Nowosielskiego można odnaleźć zarówno fascynację sztuką bizantyjską, a przede wszystkim metafizyką ikon, jak i sztuką awangardową. Artysta związany z II Grupą Krakowską i Tadeuszem Kantorem wypracował swój indywidualny styl, formalnie czerpiąc z surrealizmu i abstrakcjonizmu, na poziomie znaczeń zaś odwołując się przede wszystkim do uniwersalnej ludzkiej tęsknoty za metafizyką. W jego przedstawieniach figuratywnych motywem powracającym najczęściej było kobiece ciało.
Te sposoby widzenia, odwzorowywania i komentowania świata pojawiały się również w pracach twórców, którzy jak i on doświadczyli traumy II wojny światowej, ale także u reprezentantów kolejnych pokoleń artystów.
Na wystawie „Sztuka widzenia. Nowosielski i inni" w Zamku Królewskim w Warszawie publiczność spotka się m.in. z poetyką surrealizmu, niepokojącą erotyką, irracjonalizmem i senną metaforą, która wyraźnie pobrzmiewała w wielu pracach artysty.
Pokaz obrazów Jerzego Nowosielskiego jest sam w sobie wydarzeniem niezwykłym, ponieważ mamy do czynienia ze zjawiskiem bardzo wyrazistym i łatwo zauważalnym. Wystawa Sztuka widzenia. Nowosielski i inni jest w pierwszej kolejności wyborem prac z najnowszego okresu polskiego malarstwa. Prezentowany zestaw może być określony jako „Nowosielski na tle”, przy czym w tym wypadku tło nie jest ani uzupełnieniem, ani aneksem do twórczości artysty, ale stanowi próbę ukazania reprezentatywnej panoramy polskiej sztuki ostatniej doby. Jednocześnie zestawienie prac Nowosielskiego z olśniewającymi dziełami powstałymi równolegle, malowanymi w tym samym czasie, czyni tę ekspozycję nie tylko ciekawą i inspirującą, ale również bogatą w przeżycia – mówi prof. Wojciech Fałkowski, dyrektor Zamku Królewskiego w Warszawie.
Jednym z punktów odniesienia dla zamkowej wystawy stało się sformułowanie, którym twórczość Nowosielskiego opisał jeden z jego największych apologetów prof. Mieczysław Porębski, wybitny historyk, krytyk i teoretyk sztuki. Rozpięta wedle jego słów „pomiędzy świętością ikony a cielesnością materii” miała być emanacją realizmu eschatologicznego. Ten esencjonalny i pojemny termin badacz rozszerzył z czasem na twórczość wielu pozostałych członków II Grupy Krakowskiej oraz następne pokolenia artystek i artystów, którzy podobnie jak Nowosielski tworzyli sztukę odpowiadającą na metafizyczny głód człowieka.
Wystawa „Sztuka widzenia. Nowosielski i inni" jest podzielona na cztery kręgi narracyjne, które można wyodrębnić w twórczości artysty, są to: surrealizm, cielesność, eschatologia oraz abstrakcja. W ramach każdego z nich wybrane obrazy i rysunki Jerzego Nowosielskiego, cytaty z jego wypowiedzi, a także zachowane materiały filmowe stanowią rodzaj istotnego kontekstu czy wręcz klucza interpretacyjnego do zaprezentowanych prac innych wybitnych twórców podejmujących podobne wątki. Wśród nich pojawiają się takie nazwiska jak: Wojciech Fangor, Stefan Gierowski, Władysław Hasior, Maria Jarema, Jadwiga Sawicka, Teresa Pągowska i inni. Powstały z zestawienia prac na wystawie swoisty dialog twórców między sobą, a jednocześnie z publicznością, czyni tę wystawę wyjątkową.
Rok 2023 w Zamku Królewskim w Warszawie kończymy, upamiętniając jednego z najbardziej rozpoznawalnych artystów XX wieku, którego sztuka jest postrzegana jako zjawisko unikatowe, odważnie łączące sferę sacrum i profanum.
Kuratorami wystawy są Monika Przypkowska z Zamku Królewskiego w Warszawie i Paweł Witkowski z Mazowieckiego Centrum Sztuki Współczesnej „Elektrownia" w Radomiu. Wystawie towarzyszy bogaty program edukacyjny, rozpoczynający się wykładem inauguracyjnym dr Krystyny Czerni Malarz ikon jako ikona. Jerzy Nowosielski – bohater i ofiara popkultury. W ofercie edukacyjno-artystycznej Zamku Królewskiego w Warszawie znalazły się także m.in. spotkania z kuratorami wystawy i wspólne zwiedzanie ekspozycji oraz warsztaty, lekcje dla szkół i zajęcia zarówno dla dzieci i młodzieży, jak i dorosłych, przygotowane w oparciu o twórczość Jerzego Nowosielskiego.
